Geluk of tevredenheid?

De tegenwoordige 'wetenschappelijke' geluksstudies zijn bij nader toezien veeleer tevredenheidsstudies dan geluksstudies. Vele mensen zijn immers best tevreden met hun lot, zonder daar ook gelukkig mee te zijn. In deze studies wordt aan mensen doorgaans op één of andere wijze de vraag gesteld: 'wat maakt u gelukkig?' Van de antwoorden die mensen geven, worden dan statistieken opgemaakt en daaruit worden dan gelukspercentages berekend. Zo kan precies vastgesteld worden welke bijdrage elke activiteit (zoenen, een boek lezen, lid zijn van een vereniging, in god geloven...) aan het geluksgevoel levert. Het procédé is vergelijkbaar met de stress-schalen die aangeven hoeveel stress bepaalde activiteiten opleveren.

Het enige wetenschappelijke aan dergelijke studies is de nauwkeurigheid. Het gaat inderdaad om een nauwkeurig becijferde statistische beschrijving van de realiteit. Cijfers geven altijd de indruk van wetenschappelijkheid. Een wetenschap moet echter méér zijn dan een loutere beschrijving van de feiten. Wetenschap veronderstelt een testbare hypothese die de waargenomen feitelijkheid kan verklaren.

Op grond van dergelijke geluksstudies kunnen mensen dan maatregelen overwegen om meer geluk in hun leven te brengen. Dit komt neer op de benadering: ‘om gelukkig te zijn moet je gewoon doen wat de meeste mensen doen om gelukkig te zijn.’ Dat is uiteraard een redelijk voor de hand liggende conclusie: als je doet wat de meeste mensen doen om gelukkig te zijn, is er veel kans dat jij ook gelukkig zult zijn. Deze benadering gaat voorbij aan de eigenheid van elk mens. Ze beschouwt de mens als een soort robot die op bepaalde feiten en omstandigheden altijd op een voorspelbare wijze zal reageren. Dat is natuurlijk niet zo. Het gaat immers om de subjectieve beleving van de werkelijkheid, die voor elk mens anders zal zijn. Daar valt geen wetenschappelijke theorie over te formuleren.

Maar los van de vraag naar de wetenschappelijkheid, kan gelukkig zijn als alles optimaal en naar wens verloopt, bezwaarlijk een grote kunst worden genoemd.  De echte uitdaging is uiteraard gelukkig te zijn als het leven het ons niet naar de zin maakt. Dat toont aan dat men over levenskunst beschikt.

Echte levenskunst toont zich als men niets nodig heeft om gelukkig te zijn en men dus altijd gelukkig is. Zo lang men iets nodig heeft, is men immers afhankelijk van omstandigheden en van anderen en riskeert men ongelukkig te zullen zijn. ‘Nodig hebben’ is de taal van de verslaving.
De interessante vraag zou dan ook zijn: 'Als dat wat je denkt nodig te hebben, uit je leven zou verdwijnen, zou je dan nog gelukkig zijn?'

Echte levenskunst toont zich als men niets nodig heeft om gelukkig te zijn en men dus altijd gelukkig is. Zo lang men iets nodig heeft, is men immers afhankelijk van omstandigheden en van anderen en riskeert men ongelukkig te zullen zijn. ‘Nodig hebben’ is de taal van de verslaving.

De interessante vraag zou dan ook zijn: ‘Als dat waarmee je nu zegt gelukkig te zijn, uit je leven zou verdwijnen, zou je dan nog gelukkig zijn?’

Vele mensen zeggen niet aan dergelijke ‘nare dingen’ te willen denken. Zij verkiezen niet aan scheiding, ouder worden, ziekte, de dood of de toestand van de wereld te denken omdat dat hun rust en hun slaap bederft. Zij noemen dat ‘zwarte gedachten’ die hen achtervolgen en die zij zo snel mogelijk weer kwijt willen. Deze mensen leiden hun leven alsof de dingen nooit zouden veranderen en dergelijke ‘nare dingen’ hen nooit zouden kunnen overkomen. Zij willen daar beslist niet aan denken en verklaren zonder schroom ‘niet te weten hoe ze dan wel zouden reageren’. Zij zijn als de piloot van een lijnvliegtuig die zijn passagiers aan boord zou verwelkomen met de mededeling dat hij 'hoopt dat er geen storm opsteekt omdat hij niet weet hoe hij dan zou reageren'. Ik vraag mij af hoeveel mensen aan boord van dat vliegtuig zouden willen stappen…